Obwarowane rygorystycznymi przepisami i procedurami, przewozy towarów ADR stanowią spore wyzwanie organizacyjne dla przewoźników. Firmy transportowe muszą spełniać szereg norm i obowiązków, szczególnie w zakresie dokumentacji, oznakowania i zastosowanych środków bezpieczeństwa. Realizując transport ADR, muszą też dysponować odpowiednimi pojazdami i wykwalifikowaną kadrą. Co sprawia, że przewozy tego rodzaju mają tak wyjątkowy charakter? Czym jest transport ADR i jaka jest specyfika tej branży TSL?
Transport materiałów niebezpiecznych – co oznacza ADR?
ADR to akronim (skrótowiec) od francuskiego zwrotu Accord Dangereux Routier, odnoszącego się do międzynarodowej umowy regulującej przewóz materiałów niebezpiecznych w transporcie drogowym. Stosuje się go również jako określenie ładunków niebezpiecznych, czyli szczególnej grupy produktów, których przewóz może stanowić poważne zagrożenie dla ludzi i środowiska. Chodzi tu między innymi o substancje chemiczne, substancje łatwopalne, substancje toksyczne, materiały wybuchowe czy materiały promieniotwórcze.
Dlaczego transport ADR jest istotny?
Choć towary niebezpieczne, takie jak paliwa, chemikalia czy gazy techniczne, niosą ze sobą różnego rodzaju ryzyka, mają duże znaczenie dla wielu sektorów gospodarki – od przemysłu energetycznego i chemicznego po medycynę i rolnictwo. Bez niezawodnego transportu ADR niemożliwe byłoby sprawne funkcjonowanie szpitali, fabryk i licznych przedsiębiorstw. Dzięki odpowiednim procedurom przewozowym, można jednak zminimalizować zagrożenia dla środowiska i ludzi, zapobiegając wypadkom oraz zwiększając poziom bezpieczeństwa publicznego i ochrony infrastruktury.
Rodzaje zagrożeń związanych z przewozem materiałów niebezpiecznych
Ładunki ADR są niezwykle zróżnicowane. Znajdują się wśród nich zarówno przedmioty wybuchowe, gazy, ciecze, jak i materiały rozszczepialne. Transport takich materiałów wymaga szczególnej ostrożności. Skutkiem awarii, problemów technicznych, braku zachowania zasad bezpieczeństwa czy niewłaściwego podejścia do przewozu tego rodzaju towarów mogą być:
- pożary
- eksplozje
- skażenie toksyczne
- skażenie biologiczne
- skażenie chemiczne
- skażenie radiacyjne
Towary ADR mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia i życia kierowcy, innych uczestników ruchu, osób postronnych oraz roślin i zwierząt. Mogą skazić glebę, wodę i powietrze, prowadząc do trwałej degradacji otaczającego środowiska, a także znacznych szkód materialnych. Skutkiem wszelkich wypadków z udziałem towarów niebezpiecznych ADR mogą być także poważne utrudnienia w ruchu drogowym.
To właśnie ze względu na poważne konsekwencje, z jakimi może się wiązać przewóz i magazynowanie materiałów niebezpiecznych, ta dziedzina branży TSL stanowi tak ogromne wyzwanie logistyczne. I to z tego powodu jest ona restrykcyjnie unormowana i traktowana w specjalny sposób.
Przewóz towarów niebezpiecznych ADR w Polsce i w transporcie międzynarodowym w UE
Ile ładunków ADR przewozi się w Unii Europejskiej?
Według danych Eurostatu w 2023 roku w krajach UE wykonano pracę przewozową na poziomie 63 496 mln tonokilometrów. Liderami w zakresie transportu drogowego ADR w tym czasie byli:
- Niemcy – 12 055 mln tkm
- Hiszpania – 11 441 mln tkm
- Polska – 10 000 mln tkm
Jaki był poziom pracy przewozowej w międzynarodowym i krajowym transporcie drogowym ADR w UE w 2023 roku?
- W krajowym transporcie drogowym ADR w 2023 roku wykonano 46 500 mln tkm – Niemcy (10 174 mln tkm), Hiszpania (8 985 mln tkm), Francja (8 822 mln tkm). Polska zajęła czwarte miejsce (5 592 mln tkm)
- W międzynarodowym transporcie ADR w 2023 roku wykonano 16 996 mln tkm – Polska (4 408 mln tkm), Hiszpania (2 456 mln tkm), Niemcy (1 881 mln tkm)
Jaki udział ma transport towarów ADR w całym przewozie drogowym?
Według Eurostatu udział transportu ładunków ADR w przewozach drogowych w UE w 2020 roku wyniósł 4%. Z tego:
- 53% przewożonych ładunków ADR stanowiły materiały ciekłe zapalne
- 15% gazy
- 12% materiały żrące
Ile pojazdów ADR jeździ po polskich drogach?
- Według szacunków Najwyższej Izby Kontroli z 2018 roku, codziennie po polskich drogach kursowało ponad 20 tys. pojazdów przewożących ADR.
Przewóz towarów niebezpiecznych w transporcie drogowym – podstawy prawne
Najważniejszym dokumentem normującym transport towarów niebezpiecznych w Europie jest konwencja ADR. To porozumienie zawarte w 1957 roku w Genewie przez 9 krajów, przygotowane pod egidą Europejskiej Komisji Gospodarczej. Umowa ADR zaczęła obowiązywać od stycznia 1968 roku.
Umowa ADR – traktat regulujący transport towarów niebezpiecznych
Traktat upowszechnił się pod swą francuską nazwą Accord européen relatif au transport international des marchandises dangereuses par route, choć został spisany również w języku angielskim. To od tej nazwy pochodzi zwrot Accord Dangereux Routier, od którego transport towarów niebezpiecznych przyjął skrót ADR.
Tłumacząc na język polski, Accord européen relatif au transport international des marchandises dangereuses par route oznacza Europejską konwencję dotyczącą międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych. Z końcem 2020 roku zdecydowano się jednak usunąć przymiotnik européen (europejska), aby podkreślić, że konwencja ADR jest skierowana nie tylko do krajów Starego Kontynentu.
Jakie kraje podpisały konwencję ADR?
Aktualnie (stan na 2025 rok, źródło: UN Treaty Collection) umowa ADR obowiązuje w 54 krajach. Pierwotnymi sygnatariuszami konwencji są: Austria, Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, Niemcy, Szwajcaria, Wielka Brytania, Włochy.
Członkami konwencji są także inne europejskie państwa takie jak: Albania, Andora, Białoruś, Belgia, Bośnia i Hercegowina, Bułgaria, Chorwacja, Cypr, Czarnogóra, Czechy, Dania, Estonia, Finlandia, Grecja, Hiszpania, Irlandia, Islandia, Liechtenstein, Litwa, Łotwa, Macedonia Północna, Malta, Mołdawia, Norwegia, Portugalia, Rosja, Rumunia, San Marino, Serbia, Słowacja, Słowenia, Szwecja, Ukraina, Węgry. Polska dołączyła do umowy już w 1975 roku.
Oprócz krajów Europy traktat został podpisany przez kraje Centralnej Azji i Kaukazu (Rosja, Kazachstan, Uzbekistan, Tadżykistan, Armenia, Gruzja, Azerbejdżan, Turcja) oraz Afryki (Maroko, Tunezja, Sahara Zachodnia, Nigeria, Uganda).
Dlaczego zdecydowano się na wprowadzenie przepisów normujących międzynarodowe przewozy ADR?
Celem istnienia konwencji ADR jest:
- regulacja zasad przewozu towarów niebezpiecznych
- standaryzacja procedur transportu towarów ADR
- harmonizacja przepisów regulujących transport towarów niebezpiecznych
- zwiększenie bezpieczeństwa operacji logistycznych związanych z przewozem ADR oraz ich uczestników, osób postronnych i środowiska
Co zawiera konwencja regulująca międzynarodowy przewóz niebezpiecznych materiałów?
Umowa ADR obejmuje trzy kluczowe elementy: tekst główny umowy oraz dwa załączniki – A i B. Chociaż załączniki są traktowane jako osobne części dokumentu, stanowią integralną część konwencji.
Tekst umowy zawiera ogólne postanowienia prawne dotyczące przewozu niebezpiecznych materiałów i określa obowiązki państw będących stronami konwencji oraz warunki ich wdrażania. Wskazuje także zasady współpracy między krajami w zakresie kontroli i egzekwowania przepisów. Załączniki A i B mają techniczny charakter i są poświęcone szczegółowym kwestiom związanym z warunkami przewozu towarów ADR.
Zapisy traktatu zmodyfikowano dwukrotnie (w 1975 i 2011 roku), a załączniki są regularnie nowelizowane. Obecnie aktualizacje są dokonywane co dwa lata i są wdrażane w latach nieparzystych. Ma to na celu dostosowanie przepisów do zmieniających się standardów bezpieczeństwa, rozwoju technologicznego oraz pojawiania się nowych substancji chemicznych i innych materiałów o niebezpiecznych właściwościach.
Transport towarów niebezpiecznych ADR – inne dokumenty krajowe i międzynarodowe
Konwencja o przewozach ADR nie jest jedynym aktem prawnym, który odnosi się do transportu drogowego towarów niebezpiecznych. Jej uzupełnienie stanowią na przykład przepisy konwencji CMR czy rozporządzenie CLP.
Przepisy konwencji CMR a ADR
Choć umowa CMR nie porusza szczegółowo kwestii związanych z ADR, zapewnia ramy dla przewozu tego typu towarów w relacjach międzynarodowych. Bezpośrednio odnosi się do nich w artykule 22, wskazując obowiązki i odpowiedzialność nadawcy w zakresie przekazywania materiałów niebezpiecznych przewoźnikom.
Rozporządzenie CLP w kontekście ADR
To obowiązujący w Unii Europejskiej akt prawny, który powstał w oparciu o globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów opracowany przez ONZ. Nazwa rozporządzenia pochodzi od angielskiego zwrotu: classification, labelling and packaging. Wprowadza ono jednolite standardy w tym zakresie, pozwalając na bardziej bezpieczny i sprawny przewóz materiałów niebezpiecznych w transporcie drogowym.
Rozporządzenie CLP nie jest jedynym unijnym dokumentem poruszającym kwestie ADR. Istnieją również inne akty prawne, np. dyrektywy takie jak Dyrektywa Rady 95/50/WE z dnia 6 października 1995 r. w sprawie ujednoliconych procedur kontroli drogowego transportu towarów niebezpiecznych.
Krajowe przepisy dotyczące przewozów ADR
Każdy kraj ma własne regulacje, jeśli chodzi o transport substancji niebezpiecznych. W przewozach międzynarodowych firma transportowa zawsze musi zwracać uwagę na lokalne prawodawstwo.
W Polsce przepisy regulujące ten sektor branży TSL zostały zebrane w Ustawie o przewozie towarów niebezpiecznych z dnia 19 sierpnia 2011 roku, kompleksowo określającej zasady działania w tej sferze.
Uzupełniający charakter mają też inne ustawy oraz akty niższego rzędu, np. rozporządzenie poświęcone uzyskiwaniu świadectw doradcy do spraw bezpieczeństwa przewozu ADR czy rozporządzenie dotyczące prowadzenia kursów z zakresu transportu towarów niebezpiecznych.
Inne umowy i regulacje dotyczące towarów niebezpiecznych
Warto pamiętać o tym, że Accord Dangereux Routier dotyczy przemieszczania towarów niebezpiecznych ADR przy wykorzystaniu infrastruktury drogowej. Jednocześnie istnieją jednak regulacje takie jak RID czy ADN, normujące zasady przewozu towarów niebezpiecznych innymi środkami transportu niż samochody (RID obowiązuje w transporcie kolejowym, ADN w transporcie śródlądowymi drogami wodnymi, transport morski reguluje kodeks IMDG i IMO, a transport lotniczy przepisy DGR i wytyczne ICAO).
Przewóz ładunków niebezpiecznych – co to są towary niebezpieczne?
Transport ładunków niebezpiecznych obejmuje szeroką i zróżnicowaną gamę produktów. Są to zarówno substancje stałe, jak i ciecze oraz gazy. Towary te mają różne właściwości i charakterystykę – niektóre można przewozić standardowymi ciężarówkami, podczas gdy do innych potrzebne są cysterny ADR lub specjalnie przystosowane pojazdy. Mimo różnic, wspólną cechą produktów niebezpiecznych jest to, iż stanowią one ryzyko dla bezpieczeństwa ludzi, środowiska i infrastruktury, a ich transport wiąże się z koniecznością spełnienia szeregu wymagań technicznych i formalnych.
Co to są towary ADR?
Ładunki ADR to te materiały i przedmioty, których przewóz drogowy jest zabroniony i może się odbywać wyłącznie na specjalnych warunkach. To substancje, które ze względu na właściwości fizyczne, chemiczne i biologiczne stwarzają zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi i zwierząt oraz dla stanu środowiska.
Towary niebezpieczne są wymienione w umowie Accord Dangereux Routier. Znaleźć wśród nich można m.in. substancje chemiczne, materiały wybuchowe, materiały samozapalne, materiały żrące, materiały trujące, toksyczne i promieniotwórcze, materiały biologiczne i zakaźne (np. zwłoki zwierzęce i odpady zwierzęce). To ładunki, które stanowią tak duże zagrożenie, że ich przewóz musi podlegać ścisłej kontroli.
Jako przykłady towarów ADR można podać: fosfor biały, azbest, pestycydy, materiały radioaktywne, amoniak, propan, butan, paliwa (nafta, benzyna), fajerwerki, kwasy, chlor i związki chloru, glicerynę, karbid, nadmanganian potasu, arszenik, broń i amunicję, farby oraz różnego rodzaju środki chemiczne.
Jakie branże wykorzystują towary ADR?
Materiały i przedmioty ADR mają bardzo szerokie zastosowanie w różnych gałęziach przemysłu. Produkują oraz wykorzystują je chociażby:
- firmy chemiczne – różnego rodzaju substancje niebezpieczne, np. kwasy, zasady, chemikalia
- firmy petrochemiczne – paliwa, oleje, smary, gazy skroplone
- firmy górnicze – materiały wybuchowe, środki chemiczne do przetwarzania surowców, paliwa
- firmy medyczne i farmaceutyczne – środki dezynfekcyjne, odczynniki chemiczne, substancje radioaktywne, odpady medyczne, materiały zakaźne
- firmy z branży motoryzacyjnej – akumulatory, baterie, farby, kleje
- firmy budowlane – rozpuszczalniki, kleje, substancje chemiczne wykorzystywane na placach budowy, asfalt
- firmy z branży rolniczej – nawozy chemiczne, środki ochrony roślin, paliwa rolnicze
Substancje ADR znajdują zastosowanie także w wielu innych branżach przemysłowych, np. w sektorze spożywczym, tekstylnym czy papierniczym.
Klasyfikacja materiałów niebezpiecznych ADR – tabela klas ADR i przykłady substancji
Ładunki niebezpieczne podzielono na klasy ADR, zależnie od rodzaju stwarzanego zagrożenia, ich właściwości fizykochemicznych oraz sposobu oddziaływania na ludzi, środowisko i infrastrukturę w przypadku awarii lub niewłaściwego obchodzenia się z nimi. Kwestiom tym jest poświęcona cała druga część umowy o przewozie niebezpiecznych substancji.
Klasyfikacja ADR zawiera wykaz niebezpiecznych towarów. Każdy z nich ma przypisany czterocyfrowy numer UN, pozwalający zidentyfikować przewożony materiał. Niektóre substancje są dokładnie zdefiniowane i mają indywidualne oznaczenia (np. UN 1090 ACETON). Inne zebrano w formie grup towarów ze względu na ich charakter, właściwości chemiczne lub techniczne (np. UN 1133 KLEJE). Istnieją też grupy towarów, które mają więcej niż jedną właściwość niebezpieczną.
Istnieje 9 klas głównych ADR wraz z podklasami
| Numer klasy materiału ADR | Kategoria produktów ADR | Opis i przykłady produktów oraz substancji niebezpiecznych | |
|---|---|---|---|
 | Klasa 1 | Materiały wybuchowe i przedmioty z materiałami wybuchowymi | Materiały i przedmioty wybuchowe: amunicja, naboje, bomby, głowice, torpedy, rakiety, flary, granaty, lonty, zapalniki, miny, petardy, ognie sztuczne, materiały i ładunki wybuchowe, np. nitrogliceryna, proch strzelniczy, trotyl |
 | Klasa 2 | Gazy | Gazy trujące, żrące, utleniające, palne, duszące (sprężone, skroplone, mieszaniny gazów) oraz aerozole, np. wodór, metan, butan, siarkowodór, hel, neon, chlor, difluorometan |
 | Klasa 3 | Materiały zapalne ciekłe | Kleje, farby i farby drukarskie, impregnaty, żywice, pestycydy, etanol i inne alkohole, wyroby perfumeryjne, aceton, benzen, butanole, benzyna, olej napędowy i produkty ropopochodne |
 | Klasa 4.1 | Materiały zapalne stałe, materiały samoreaktywne, materiały polimeryzujące oraz materiały wybuchowe odczulone stałe | Ciała stałe, występujące w formie proszku, granulatu, pasty, które mogą łatwo ulec zapaleniu, materiały, które mogą ulec zapłonowi wskutek tarcia (jak zapałki), substancje niestabilnie termicznie, np. azydki organiczne, sole diazoniowe, pikrynian amonu, siarka |
 | Klasa 4.2 | Materiały podatne na samozapalenie | Materiały piroforyczne oraz samonagrzewające się, ciekłe i stałe, które w kontakcie z powietrzem są podatne na samozapłon lub nagrzewanie się, np. fosfor biały i żółty, fosforki metali, cyrkon (proszek suchy), borowodorek glinu, węgiel |
 | Klasa 4.3 | Materiały wydzielające w zetknięciu z wodą gazy palne | Przedmioty oraz ciekłe i stałe materiały wytwarzające przy kontakcie z wodą gazy palne, żrące, utleniające i samonagrzewające się, np. amalgamaty i stopy metali ziem alkalicznych, akumulatory i ogniwa zawierające sód, lit, wapń, cez, karbid, związki fosforu |
 | Klasa 5.1 | Materiały utleniające | Stałe i płynne substancje, które przez wydzielanie tlenu mogą powodować zapalenie lub przyczyniać się do zapalenia materiałów je zawierających, takie jak: chlorany, nadchlorany i podchlorany nieorganiczne, bromiany, nadmanganiany, nadsiarczany, azotany i azotyny, np. saletra potasowa, nawozy na bazie azotanu amonu |
 | Klasa 5.2 | Nadtlenki organiczne | Nadtlenki organiczne stałe i ciekłe typu B, C, D, E, F, np. nadtlenek benzoilu, kwas nadoctowy (mogą wymagać przewozu w warunkach temperatury kontrolowanej) |
 | Klasa 6.1 | Materiały trujące | Materiały, które w stosunkowo małych dawkach mogą prowadzić do śmierci lub uszczerbku zdrowia człowieka w wyniku wdychania, przenikania przez skórę lub połknięcia, np. związki rtęci, związki fosforoorganiczne, związki selenu, pochodne kwasu fenoksyoctowego i inne pestycydy, cyjanek potasu, cyjanek sodu, nikotyna, akrylamid, kwas arsenowy |
 | Klasa 6.2 | Materiały zakaźne | Materiały mogące zawierać lub zawierające patogeny, w tym: materiały biologiczne (np. szczepionki, hodowle bakterii i wirusów), odpady medyczne zakaźne dla ludzi lub zwierząt, odpady kliniczne |
 | Klasa 7 | Materiały promieniotwórcze | Przedmioty skażone powierzchniowo oraz materiały zawierające izotopy promieniotwórcze, np. cez-137, cez-131, fosfor-32, jod-132, kobalt-60, pluton-239, pluton-238, polon-210, rad-228, uran-236 |
 | Klasa 8 | Materiały żrące | Organiczne i nieorganiczne materiały stałe i ciekłe, powodujące uszkodzenia w wyniku oddziaływania chemicznego o żrącym charakterze, np. brom, jod, borowodorki i wodorotlenki sodu, wodorofluorki, kwas siarkowy, kwas mrówkowy, kwas octowy, kwas propionowy |
 | Klasa 9 | Różne materiały i przedmioty niebezpieczne | Baterie litowo-jonowe, suchy lód, benzaldehyd, azbest amfibolowy, mączka rybna, mikroorganizmy i organizmy zmodyfikowane genetycznie oraz inne materiały i przedmioty zawierające różne substancje niebezpieczne, które są zagrożeniem dla zdrowia i środowiska, a przy tym nie pasują do pozostałych klas |
Każda z głównych klas może być dodatkowo podzielona na kolejne grupy produktów. Przykładowo, w obrębie gazów substancje niebezpieczne można podzielić na: gazy duszące, utleniające, palne, trujące, trujące palne, trujące żrące, trujące utleniające, trujące palne żrące i trujące utleniające żrące.
Warto mieć na uwadze, że klasyfikacja pewnych substancji, a przy tym regulacje dotyczące sposobu ich pakowania i bezpiecznego transportu, są uzależnione od konkretnego składu, stężenia czy stopnia toksyczności ładunku.
Kluczowe zasady przewozu materiałów niebezpiecznych – transport ADR w praktyce
Organizacja transportu towarów ADR wymaga znajomości konkretnych zasad i procedur, których należy bezwzględnie przestrzegać. Ściśle uregulowane są między innymi wymogi dotyczące opakowań, oznakowania, dokumentacji oraz pojazdów. Dla przewoźnika to informacje o podstawowym charakterze, pozwalające mu na sprawną realizację operacji logistycznych tego rodzaju.
Sposób przewozu ładunków niebezpiecznych
Wykaz towarów niebezpiecznych zawiera dokładne wytyczne na temat sposobu ich pakowania i przewożenia. W zależności od rodzaju ładunku oraz poziomu ryzyka do transportu może być wykorzystana jedna z trzech form:
- w opakowaniach jednostkowych – czyli pojedynczych sztukach, takich jak beczki, kanistry, kartony czy kontenery. W tym przypadku kluczowe znaczenie ma zabezpieczenie i prawidłowe oznakowanie każdego opakowania zgodnie z przepisami ADR;
- luzem, bez opakowania – forma przewozu stosowana dla ładunków sypkich lub płynnych, które nie stwarzają wysokiego zagrożenia. Towary przewożone luzem muszą być zabezpieczone przed przemieszczaniem się i działaniem czynników zewnętrznych;
- w cysternach – czyli specjalistycznych pojazdach przeznaczonych do transportu substancji ciekłych lub gazowych. Cysterny ADR muszą być odpowiednio oznakowane, wyposażone i dostosowane do właściwości przewożonego materiału (np. odporność na korozję, konstrukcja ciśnieniowa).
Wymagania względem pojazdów ADR
Do przewozu produktów niebezpiecznych mogą posłużyć zarówno standardowe pojazdy zamknięte, jak i otwarte – zależnie od charakteru przewożonej substancji. Wykorzystywane do tego są:
- cysterny ADR – na gazy i ciecze, m.in. płyny takie jak chemikalia czy paliwa
- kontenery ADR – na materiały sypkie, odpady niebezpieczne, chemikalia w opakowaniach
- naczepy skrzyniowe i plandekowe – na materiały opakowane, przewożone w sztukach
- naczepy chłodnicze – na substancje wrażliwe na zmiany temperatury, gdy konieczny jest przewóz w temperaturze kontrolowanej, np. nadtlenki organiczne
- dedykowane naczepy specjalistyczne – wykorzystywane do przewozu nietypowych ładunków niebezpiecznych (np. naczepy podciśnieniowe, silosy czy cysterny kontenerowe w wersji ADR)
Niezależnie od rodzaju auta kluczowe jest stosowanie zabezpieczeń dopasowanych do klasy przewożonego ładunku ADR. Towar zawsze powinien być przewożony w specjalnych, certyfikowanych opakowaniach. Zarówno ładunek, jak i pojazd, muszą też mieć odpowiednie oznakowanie.
Na samochodzie w odpowiednich miejscach powinny zostać umieszczone prostokątne, odblaskowe tablice ADR o pomarańczowej barwie i czarnej obwódce. Ich standardowe wymiany to 40 x 30 cm. Znaleźć się powinny na nich dwie liczby – dwu lub trzycyfrowy numer rozpoznawczy niebezpieczeństwa HIN oraz numer rozpoznawczy materiału UN. Tablice ADR należy umieścić z przodu i tyłu auta pionowo, prostopadle do osi pojazdu. Do oznaczenia pojazdów stosuje się także nalepki ostrzegawcze ADR.
| Numer HIN | Numer UN | Substancja | Opis | Klasa ADR |
|---|---|---|---|---|
| 33 | 1203 | Benzyna | Ciecz łatwopalna | 3 |
| 265 | 1017 | Chlor | Gaz trujący, utleniający, żrący | 2 |
| 80 | 1824 | Roztwór wodorotlenku sodu | Substancja żrąca | 8 |
| 606 | 2814 | Substancja zakaźna | Materiał zakaźny dla ludzi | 6.2 |
Ważne jest nie tylko odpowiednie oznakowanie, ale i wyposażenie samochodu oraz kabiny kierowcy. Zgodnie z przepisami na ekwipunek składają się:
- dwie gaśnice – odpowiednie do wielkości pojazdu realizującego transport (pojazd o masie do 3,5 t powinien być wyposażony w dwie gaśnice o masie 2 kg każda, podczas gdy pojazd od 3,5 t do 7,5 t DMC ma mieć gaśnice o łącznej masie co najmniej 8 kg, a powyżej 7,5 t DMC o łącznej masie co najmniej 12 kg)
- dwa stojące znaki ostrzegawcze – z zasilaniem niezależnym od instalacji elektrycznej pojazdu
- kamizelka ochronna, okulary ochronne, rękawice i latarki (bez metalowych elementów) dla każdego członka zespołu
- co najmniej jeden klin do zabezpieczenia pojazdu w czasie postoju na powierzchniach pochyłych
- płyn do płukania oczu (nie jest wymagany w przypadku niektórych klas)
- maska ucieczkowa dla każdego członka załogi pojazdu
- łopata, osłona otworów kanalizacyjnych, pojemnik do zbierania pozostałości w przypadku transportu materiałów ADR niektórych klas.
Przewoźnik powinien również dysponować aktualnymi badaniami technicznymi środka transportu, wykonanymi w stacji kontroli pojazdów, oraz dopuszczeniem do transportu ADR uzyskanym w oddziale Transportowego Dozoru Technicznego.
Dokumentacja niezbędna przy realizacji transportu towarów niebezpiecznych
Przewożenie materiałów niebezpiecznych musi być dobrze przygotowane do strony formalnej, co wiąże się ze zgromadzeniem odpowiedniej dokumentacji. W czasie przejazdu kierowca powinien posiadać takie dokumenty jak:
- dokument przewozowy ADR
- zgodna z ADR instrukcja pisemna kierowcy dotycząca zachowania w czasie awarii
- zaświadczenie ADR
- świadectwo dopuszczenia pojazdu ADR
- zezwolenie na przewóz – w przypadku niektórych klas towarów
- prawo jazdy wymaganej kategorii ADR
- ewentualne inne dokumenty wymagane przy transporcie zagranicę, np. zgody, licencje czy deklaracje celne
Dokument przewozowy powinien zawierać informację o klasyfikacji przewożonego towaru wraz z numerem UN. Wymagane jest, by był one sporządzony w języku kraju nadania, a w przypadku przewozu międzynarodowego także w jednym z trzech języków: francuski, niemieckim lub angielskim. Musi zawierać takie dane jak:
- nazwa i adres nadawcy ładunku
- nazwa i adres odbiorcy ładunku
- informacja o grupie pakowania (I, II lub III, gdzie I to najwyższy stopień zagrożenia)
- informacja o ilości towaru oraz liczbie opakowań
- informacje dotyczące ograniczeń wjazdów do tuneli
- informacje o nalepkach ADR i ich numerach
Uprawnienia ADR kierowcy do przewozu towarów niebezpiecznych
Wymagania ADR dotyczą również kierowców. Zgodnie z obowiązującymi w 2025 roku przepisami, zawód ten mogą wykonywać osoby, które:
- ukończyły 21 lat, chyba że mają przeszkolenie wojskowe i są kierowcami Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej
- odbyły i zakończyły kurs ADR, którego podstawą jest Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 26 czerwca 2024 r.
- posiadają zaświadczenie ADR
Jak organizować przewóz towarów niebezpiecznych w transporcie drogowym?
Towary niebezpieczne w transporcie drogowym wymagają specjalnego traktowania. Działania takie jak przewóz i magazynowanie materiałów niebezpiecznych powinny być realizowane przez profesjonalne podmioty, których pracownicy mają odpowiednie doświadczenie i wiedzą, jak transportować ADR. Każdy przewóz należy dobrze zaplanować, uwzględniając trasy, ograniczenia tunelowe oraz obowiązujące przepisy.
Organizatorzy transportu towarów niebezpiecznych muszą:
- zachowywać najwyższą staranność
- podejmować wszelkie środki ostrożności oraz dążyć do ograniczania ryzyka związanego z transportem
- odznaczać się znajomością przepisów prawa i dbałością o zgodność z procedurami
- postępować zgodnie z normami i wytycznymi w zakresie doboru pojazdów, opakowań, oznakowania, wyposażenia, etc.
- posiadać plany awaryjne na wypadek wypadku
Istotne jest przy tym to, by wszelkie incydenty zgłaszać od razu odpowiednim służbom.
Kto odpowiada za transport ładunków ADR?
Przewóz towarów niebezpiecznych to złożony proces, w którym kilka podmiotów odgrywa różne role. Za bezpieczeństwo i prawidłowy transport odpowiadają wszyscy uczestnicy tego rodzaju operacji logistycznych. Przepisy wskazują zarazem różne obowiązki każdego podmiotu – nadawcy, przewoźnika, kierowcy i odbiorcy.
Transport ADR w pigułce - wszystko, co musisz wiedzieć
ADR to skrót od francuskiej nazwy Accord Dangereux Routier, oznaczającej międzynarodową umowę o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych. Pełna nazwa dokumentu to Accord européen relatif au transport international des marchandises Dangereuses par Route. To międzynarodowa konwencja regulująca zasady transportu materiałów stwarzających zagrożenie dla ludzi, środowiska i mienia.
Do ADR zaliczamy substancje, które mogą stanowić zagrożenie podczas transportu drogowego. Są to m.in. materiały wybuchowe, łatwopalne, trujące, żrące, promieniotwórcze, biologicznie zakaźne czy wytwarzające gazy palne w kontakcie z wodą. Przykłady to: benzyna, kwas siarkowy, amoniak, pestycydy, akumulatory, fajerwerki.
Towary niebezpieczne zostały podzielone na 9 głównych klas ADR wraz z podklasami (w sumie 13 pozycji), oznaczających rodzaj zagrożenia (np. klasa 3 – ciecze zapalne, klasa 6.1 – substancje trujące, klasa 8 – żrące). Każdy materiał ma przypisany numer UN i konkretną klasyfikację ADR.
Numer UN to czterocyfrowy kod identyfikujący konkretny materiał niebezpieczny (np. UN 1203 = benzyna). Numer HIN wskazuje rodzaj zagrożenia związany z tym materiałem, np. 33 oznacza ciecz łatwopalną. Oba numery widnieją na pomarańczowych tablicach ADR montowanych na pojeździe.
To specjalne oznaczenia (nalepki ostrzegawcze) z piktogramami i cyframi odpowiadającymi klasom ADR. Informują o typie zagrożenia stwarzanego przez ładunek (np. płomień – materiały łatwopalne, czaszka – trujące). Są obowiązkowe dla pojazdów przewożących ładunki ADR.
Przewozy ADR są organizowane z zachowaniem rygorystycznych procedur dotyczących pakowania, oznakowania, dokumentacji, zabezpieczenia ładunku oraz przeszkolenia personelu. Transport może odbywać się w opakowaniach jednostkowych, luzem lub w cysternach – w zależności od rodzaju substancji. Każdy etap musi być zgodny z przepisami konwencji o przewozie ładunków niebezpiecznych ADR.
Nie. Aby firma mogła przewozić towary niebezpieczne, musi spełnić określone wymogi techniczne i prawne. Potrzebna jest odpowiednio przystosowana flota, przeszkoleni kierowcy z zaświadczeniami ADR oraz zatrudniony doradca ds. bezpieczeństwa (DGSA).
Pojazdy przewożące ADR muszą posiadać m.in. certyfikat dopuszczenia, odpowiednie oznaczenia (tablice HIN/UN), wyposażenie awaryjne (gaśnice, kliny, maski, apteczki) oraz konstrukcję dostosowaną do klasy zagrożenia przewożonego ładunku. Wymogi różnią się w zależności od typu materiału.
Tak, ale pod pewnymi warunkami. W przypadku niektórych klas i ładunków ADR istnieją ograniczenia w kwestii przejazdu przez tunele drogowe. Zależą one od charakteru zagrożenia związanego z danym przewozem oraz kategorii tunelu. Transport nocny jest dopuszczalny, o ile zachowane są wszystkie procedury bezpieczeństwa.
Zaświadczenie ADR jest ważne przez 5 lat od daty wydania. Przed upływem tego terminu kierowca musi odbyć szkolenie uzupełniające i zdać egzamin, by przedłużyć uprawnienia.
Nie. Tylko substancje, które zostały sklasyfikowane jako niebezpieczne zgodnie z załącznikiem A konwencji o przewozach ADR, podlegają tym przepisom. O klasyfikacji decydują m.in. właściwości chemiczne, toksyczność, zapalność czy reaktywność materiału.
Zmiany w konwencji ADR są wprowadzane co dwa lata i zaczynają obowiązywać w latach nieparzystych. Ostatnia aktualizacja weszła w życie w styczniu 2025 roku, a kolejna zostanie wprowadzona od stycznia 2027 roku. Zmiany mają na celu dostosowanie przepisów do nowych materiałów i technologii.
Skutki mogą obejmować pożary, wybuchy, skażenia chemiczne, toksyczne, biologiczne lub promieniotwórcze. Mogą prowadzić do poważnych obrażeń lub śmierci, zniszczenia infrastruktury i trwałego zanieczyszczenia środowiska. Firmom grożą także wysokie kary finansowe (na przykład nawet do 10 tys. złotych za nadanie, załadunek lub przewóz towaru niebezpiecznego, którego przewóz jest zakazany, oraz w przypadku napełnienia przestrzeni ładunkowej takim produktem, czy 6 tys. złotych za nieuzyskanie wymaganego świadectwa dopuszczenia pojazdu ADR), odpowiedzialność karna (np. od kilku miesięcy do kilku lat więzienia za spowodowanie katastrofy znaczących rozmiarów) oraz cofnięcie zezwoleń dla firm transportowych. Sankcjami mogą też być objęci kierowcy, nadawca oraz odbiorca ADR.
Potrzebujesz profesjonalnej pomocy w organizacji przewozów ADR?
Wiesz na czym polega wysyłka ADR, ale chcesz zlecić przewóz towarów niebezpiecznych i chcesz dowiedzieć się więcej o naszej ofercie? Możesz sprawdzić najczęściej zadawane pytania na temat usług ADR lub bezpośrednio skontaktować się z naszymi logistykami. Zobacz, co możemy dla Ciebie zrobić jako przewoźnik ładunków niebezpiecznych!
Źródła:
- https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20112271367/U/D20111367Lj.pdf
- https://dziennikustaw.gov.pl/DU/2023/891
- https://www.nik.gov.pl/aktualnosci/mistrz-kierownicy-wycieka.html
- https://stat.gov.pl/download/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/5511/6/8/1/td_w_pl_2022_i_2023.pdf
- https://ec.europa.eu/eurostat/web/products-eurostat-news/-/ddn-20211201-1
- https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=Road_freight_transport_by_type_of_goods
- https://ec.europa.eu/eurostat/databrowser/view/road_go_ta_dg/default/table?lang=en
- https://treaties.un.org/Pages/ViewDetails.aspx?src=TREATY&mtdsg_no=XI-B-14&chapter=11&clang=_en#3
